Tình hình nước Pháp sôi động vì dự luật cải tổ chế độ hưu bổng gây bất mãn trong công luận 500 ngày trước lễ khai mạc Olympic Paris 2024. Tại Vatican, giáo hoàng Phanxicô kỷ niệm 10 năm đứng đầu Tòa Thánh. Chủ tịch Trung Quốc chuẩn bị công du Nga, sự kiện ngoại giao quan trọng nhất tại Matxcơva từ khi Putin đưa quân xâm chiếm Ukraina. Bắc Kinh áp đặt luật chơi với các tập đoàn trang thiệt bị cáp quang ở toàn khu vực Biển Đông.   Lo ngại bị dọ thám, Trung Quốc áp đặt những điều kiện khắt khe với các tập đoàn trang bị hệ thống cáp quang ở Biển Đông. Báo tài chính Anh Financial Times ngày 13/03/2023 trích dẫn một báo cáo cho biết dự án lắp đặt mạng cáp quang Đông Nam Á-Nhật Bản SJC2 bị chậm trễ mất hơn một năm. China Mobile cùng tham gia dự án với các đối tác Mỹ (Meta) và Đài Loan (Chunghwa Telecom). Theo báo cáo nói trên, Bắc Kinh chậm trễ trong việc cấp giấy phép hoạt động cho liên doanh Mỹ-Trung-Đài, vì sợ đây là cổng vào để các doanh nghiệp nước ngoài dọ thám Trung Quốc và Bắc Kinh cũng sợ « thiết bị của nước ngoài được lắp đặt gần » lãnh thổ, lãnh hải quốc gia. Theo lời một cựu quan chức Hải Quân Hoa Kỳ Brian Clark được tờ báo trích dẫn : « Trung Quốc tìm cách tăng cường kiểm soát các hoạt động dưới lòng biển trong khu vực (...) một phần là tránh để bị các hệ thống giám sát của Mỹ đến gần (..). Bắc Kinh đồng thời muốn biết chính xác vị trí lắp đặt các cơ sở hạ tầng dân sự vùi sâu trong lòng biển » để có thể thống kê những trang thiết bị đó. Nhằm thỏa mãn những điều kiện của Bắc Kinh, vẫn báo tài chính Mỹ FT cho rằng liên doanh Mỹ-Đài Loan và Trung Quốc đã phải « thay đổi lộ trình lắp đặt cáp quang, tránh né các vùng đặc quyền kinh tế của Trung Quốc và kể cả các vùng biển mà Bắc Kinh khẳng định chủ quyền ở Biển Đông ». Riêng với Đài Loan Trung Quốc không chỉ điều chiến đấu cơ hay tổ chức tập trận để uy hiếp hòn đảo này. Tháng 2/2023 nhiều tàu Trung Quốc –khi thì là tàu cá, lúc thì là tàu chở hàng đã cắt cáp quang dưới lòng biển nối liền một số đảo của Đài Loan với nhau. Mạng Internet qua đó bị gián đoạn. Báo Financial Times lưu ý trong 6 ngày, hệ thống internet đã bị « cắt đứt đến 2 lần » có dấu hiệu đó là những sự cố « cố tình gây nên ». Hiện tại 15 đường dây cáp dưới lòng biển nối liền Đài Loan với thế giới bên ngoài. Một dự án quan trọng khác đang được triển khai để nối liền Singapore- Nhật Bản- đảo Guam nơi có căn cứ quân sự của Hoa Kỳ- Philippines Đài Loan và Indonesia. Dự án này trên nguyên tắc sẽ hoàn tất trước năm 2024. Trung Quốc và Bắc Triều Tiên hâm nóng quan hệ Nhật - Hàn Thượng đỉnh Nhật-Hàn đầu tiên từ 12 năm nay đã diễn ra tại Tokyo. Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida và tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol đã có một bước tiến lớn trên con đường bình thường hóa quan hệ, hóa giải những bất đồng trong quá khứ từ thời Nhật Bản đô hộ bán đảo Tiều Tiên. Ngày 16/03/2023 vào lúc hai ông Kishida và Yoon họp ở Tokyo, tại Bình Nhưỡng, Kim Jong Un cho bắn thử tên lửa xuyên lục địa ra biển Nhật Bản. Đe dọa nguyên tử Bắc Triều Tiên và tham vọng của Trung Quốc với khu vực, tình hình eo biển Đài Loan là động lực thúc đẩy Seoul và Tokyo « nối lại con tàu ngoại giao ».  Thông tín viên RFI Frédéric Charles cho biết :   « Nhật Bản biết rằng 60 % dân Hàn Quốc không tán đồng tổng thống Yoon Suk Yeol công du Tokyo. Lý do chính là vì hiềm khích trong quá khứ lịch sử liên quan đến thời kỳ Nhật Bản chiếm đóng bán đảo Triều Tiên từ 1910 đến 1945. Cảm kích trước chính sách thân thiện của tổng thống Hàn Quốc, Nhật chấm dứt vòng luẩn quẩn từ những hiềm khích song phương giữa hai nước láng giềng rất gần gũi về mặt địa lý nhưng lại quá xa cách nhau vì quá khứ lịch sử. Nguy cơ Bắc Triều Tiên sử dụng vũ khí hạt nhân để đã thúc đẩy đôi bên thắt chặt quan hệ. Căng thẳng với Trung Quốc cũng là một lý do đẩy mạnh hợp tác song phương về mặt an ninh. Seoul và Tokyo cam kết trao đổi trực tiếp thông tin về các vụ Bình Nhưỡng bán tên lửa. Từ lâu nay Hoa Kỳ thúc đẩy hai đồng minh thân thiết tại châu Á khép lại các xung khắc. Thủ tướng Fumio Kishida sẽ viếng thăm Seoul và rất có thể ông mời tổng thống Hàn Quốc đến dự thượng đỉnh G7 vào tháng 5 này tại Hiroshima » . Chuyến công du nước Nga gây nhiều chú ý của Tập Cận Bình Hơn một tuần sau khi được Quốc Hội chính thức bầu lại vào chức vụ chủ tich nước thêm một nhiệm kỳ thứ ba, ông Tập Cận Bình dành chuyến xuất ngoại đầu tiên để đến Matxcơva, hội kiến với tổng thống Nga Vladimir Putin. Chuyến viếng thăm cấp Nhà nước của lãnh đạo Trung Quốc mở ra từ 20 đến 22/03/2023. Giới quan sát nói đến sự kiện ngoại giao quan trọng nhất trên lãnh thổ Nga từ khi điện Kremlin khởi động chiến tranh Ukraina. Thông tín viên RFI Anissa El Jabri tại Matxcơva đưa tin : « Không khí phấn khởi tại Nga thấy rõ sau thông báo sáng 17/03/2023. Mọi người tự hỏi không biết chủ tịch Trung Quốc sẽ chọn cư ngụ tại khách sạn sang trọng nào ở thủ đô Matxcơva. Về phía Bắc Kinh, luôn khẳng định thái độ trung lập trong cuộc xung đột, tháng trước Trung Quốc đã trình bày kế hoạch hòa bình gồm 12 điểm. Trong thông cáo chính thức về chuyến đi của ông Tập, Bắc Kinh nói đến ‘mục tiêu vì tình hữu nghị và hòa bình’. Về phía Matxcơva, điện Kremlin coi đây, là một hoạt động biểu hiện ‘việc đẩy mạnh đối tác toàn diện và một mối hợp tác chiến lược giữa Nga và Trung Quốc’, đặc biệt là trên ‘sân khấu quốc tế’. Ngoài ra đôi bên sẽ ký kết nhiều hợp đồng quan trọng. Đây là dấu hiệu cụ thể của tình hữu nghị vô bờ bến giữa Matxcơva với Bắc Kinh từng được phô trương bên lề Thế Vận Hội Mùa Đông ở Bắc Kinh hồi năm ngoái, chỉ vài ngày trước khi tổng thống Vladimir Putin đưa quân xâm chiếm Ukraina. Tuy nhiên cũng có một tiếng nói bất đồng. Trong số rất nhiều các chương trình được phát đi sáng nay, một chuyên gia Nga đã lưu ý rằng, ‘Trung Quốc chỉ có một đồng minh mà thôi đó là chính bản thân họ. Bắc Kinh cũng chỉ có một ưu tiên, đó là những lợi ích quốc gia, và Trung Quốc hoàn toàn không có nghĩ đến ai khác’. Phát biểu này đã khiến các vị khách mời của chương trình truyền hình nói trên hơi hoang mang ». Giáo hoàng Phanxicô 10 năm lãnh đạo Vatican Ngày 13/03/2023 đánh dấu đúng 10 năm hồng y người Achentina Jorgio Mario Bergoglio lãnh đạo tòa thánh Vatican dưới tông hiệu Phanxicô, để tưởng nhớ vị thánh cùng tên của thành Assisi vị thánh của những người nghèo. Nâng đỡ người nghèo là kim chỉ nam của giáo hoàng thứ 266 trong lịch sử và cũng là người đầu tiên từ châu Mỹ Latinh đến. Những người đầu tiên được tiếp xúc với giáo hoàng Phanxicô là những thuyền nhân trôi dạt vào đảo Lampedusa, miền nam nước Ý. Giáo hoàng Phanxicô với những tuyên bố thẳng thắn đã không ngần ngại nêu lên những chủ đề thường được những người tiền nhiệm tránh né, như ly hôn, đồng tính ... Trong 10 năm lãnh đạo tòa thánh ngài cũng đã phải đối mặt với nhiều tai tiếng của giáo hội Công Giáo trong đó có nạn ấu dâm trực tiếp liên quan đến một chức sắc trong giáo hội ở Mỹ, Úc, Đức hay Pháp ... : « Tôi không thể lặng im trước một vết thương trong thời đại của chúng ta, khốn khổ thay đã liên quan đến một số trong hàng giáo phẩm. Các vụ lạm dụng trẻ vị thành niên là một trong những tội ác hèn hạ và tai hại nhất »” Trong 10 năm qua giáo hoàng Phanxico đã không quản ngại công sức mở rộng vòng tay và đối thoại với các tôn giáo khác. Ngài đã có chuyến tông du đến các quốc gia Hồi Giáo như Irak, hay Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, bắc nhịp cầu với giáo hội Chính Thống Giáo ... Nhưng trong mắt một số người, giáo hoàng Phanxico vẫn còn quá bảo thủ chẳng hạn như đến nay phụ nữ vẫn chưa được phong hồng y và Vatican tránh đề cập đến hôn nhân của người đồng tính. 500 ngày trước Thế Vận Hội Olympic Paris 2024 : Ban tổ chức ráo riết tìm nguồn tài trợ 500 ngày trước lễ khai mạc Thế Vận Hội Olympic Paris2024, ngân sách của các nhà quảng cáo cho sự kiện thể thao trọng đại này vẫn còn thiếu 200 triệu euro. Tính đến ngày 14/03/2023 đã có khoảng 30 tập đoàn lớn tham gia. Trong số này có tập đoàn điện lực quốc gia EDF, hãng dược phẩm Sanofi hay hệ thống siêu thị Carrefour... các bên cam kết 900 triệu euro cho Olympic 2024. Để cân bằng sổ sách ở khâu quảng cáo Ủy ban tổ chức Olympic Paris- CoJo chỉ có 10 tháng để tìm ra thêm ít nhất là 200 triệu. Một trong những nguồn tài trợ lớn để biến Olympic Paris 2024 thành tủ kính của các thương hiệu Pháp, là tập đoàn dầu khí TotalEnergies, thì từ 2019 hãng này đã bỏ cuộc. Lý do đô trưởng Paris Anne Hidalgo muốn một mùa Olympic Xanh và Sạch và không muốn có dấu ấn của năng lượng hóa thạch. Hiềm nỗi TotalEnergies có ngân sách khá lớn và luôn là một nguồn hào phóng với các sự kiện thể thao không chỉ ở Pháp mà cả trên thế giới. CoJo dự trù thuyết phục được các doanh nghiệp đóng góp tối thiểu 1,2 tỷ euro cho ngân sách chung dự trù lên tới gần 4 tỷ để Paris có một mùa Olympic đáng ghi nhớ. TotalEnergies đã quay lưng lại với Olympic Paris 2024. Ông vua ngành thời trang hạng sang LVMH cũng dửng dưng với sự kiện này. Từ Ủy ban tổ chức Thế Vận Hội Paris đến chính phủ đều đang cố gắng thuyết phục nhà tỷ phú Bernard Arnault, chủ nhân của LMVH, gắn liền hình ảnh của những nhãn hiệu như Louis Vuitton, Moët- Hennessy với Olympic Paris 2024. Trước mắt LVMH còn thận trọng, nhất là khi hình ảnh của nước Pháp lúc này trong mắt các nhà đầu tư quốc tế, trong mắt các du khách nước ngoài muốn đến Paris. Từ ngày 19/01/2023 một phần dân Pháp liên tục xuống đường chống đối dự luật cải tổ hưu bổng. Điển hình là cuộc tập hợp đêm 16/03/2023 tại Quảng Trường Concorde, gần Quốc Hội, sau khi chính phủ dùng điều khoản 49.3 trong Hiến Pháp của nền Đệ Ngũ Cộng Hòa để thông qua dự luật kéo dài thêm 2 năm tuổi lao động. Đặc phái viên RFI Pierre Olivier có mặt tại chỗ tường thuật và cho thấy tình hình có vẻ căng thêm nữa trong những ngành tới. « Trong chưa đầy một giờ, hàng trăm rồi hàng ngàn người tập hợp về Quảng Trường Concorde. Một người biểu tình cho biết khi tan trường anh hay tin chính phủ dùng điều khoản 49.3 thông qua dự luật cải tổ hưu bổng. Quá phẫn nộ, thanh niên này đến đây để phản đối. Chỉ cách tòa nhà Quốc Hội vài trăm thước, cảnh sát bảo vệ an ninh chặt chẽ. Người biểu tình càng lúc càng đông. Một người nói : ‘ Ở đây đông người điều đó chứng tỏ công luận phẫn nộ và điều khoản 49.3 lại càng gây thêm bức xúc, người ta lại càng có lý do để làm tê liệt đất nước’. Bao nhiêu phẫn nộ của người biểu tình trút lên tổng thống Emmanuel Macron. Một phụ nữ trẻ giải thích sẽ trở lại đây ăn mừng khi mà chính phủ của thủ tướng Borne bị lật đổ. Theo cô chính phủ hoàn toàn chối bỏ tính dân chủ của nghị trường. Cô nói ‘ngay cả dự luật cải tổ này ông Macron cũng đã thất bại khi mà không thể đưa ra biểu quyết tại Quốc Hội. Đây là một cú tát tai, thêm một cú nữa đối với chính phủ’. Hàng ngàn người biểu tình tin rằng với việc sử dụng điều khoản 49.3 để thông qua dự luật cải tổ hưu bổng, chính phủ đã thành công trong một việc đó là huy động người dân xuống đường để chống lại luật này ».

Hà Lan quyết định siết chặt xuất khẩu máy sản xuất chíp điện tử cao cấp sang Trung Quốc, để hưởng ứng chủ trương của Mỹ. Philippines mở chiến dịch tố cáo các hành động bành trướng của Trung Quốc ở Biển Đông. Phát biểu xuyên tạc sự thật về chiến tranh ở Ukraina của ngoại trưởng Nga bị chê cười tại hội nghị ở Ấn Độ. Nhân dịp 08/03, để thúc đẩy bình đẳng giới, quốc gia châu Âu Ireland ra quyết định trưng cầu dân ý xét lại điều khoản bất bình đẳng giới, về ''vai trò của phụ nữ trong gia đình'' của Hiến pháp trước Thế chiến 2. Trên đây là các chủ đề chính của tạp chí Thế giới Đó đây trung tuần tháng 3/2023. *** Hà Lan đứng hẳn về phía Hoa Kỳ trong cuộc chiến chíp bán dẫn với Trung Quốc. Ngày 08/03 vừa qua, chính phủ Hà Lan khẳng định sẽ áp đặt kiểm soát đối với việc xuất khẩu máy chế tạo chíp điện tử tiên tiến nhất. Đây là lần đầu tiên La Haye chính thức đưa ra quyết định như vậy, kể từ khi Hoa Kỳ đưa ra chính sách xây dựng liên minh quốc tế ngăn chặn xuất khẩu công nghệ bán dẫn cao cấp sang Trung Quốc. Từ hơn một năm nay, chính quyền Biden đã tìm cách thuyết phục Hà Lan, cùng với Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, tham gia mặt trận chíp bán dẫn chống Trung Quốc. Sau nhiều tháng lưỡng lự, cuối tháng 1/2023 vừa qua, chính quyền Hà Lan đã đồng ý về nguyên tắc, nhưng từ đó đến trước thông báo ngày 08/03, La Haye đã tránh đưa ra các bình luận. Trả lời RFI, bà Mary-Françoise Renard, Viện Nghiên cứu về Kinh tế Trung Quốc (IDREC) nhận định : ‘‘Điều này gây tổn thất cho Trung Quốc bởi năng lực sản xuất chíp bán dẫn của Trung Quốc hiện đang ở mức thấp hơn so với các doanh nghiệp Mỹ, Hà Lan, hay Đài Loan. Như vậy, việc tước đi sản phẩm này khiến Trung Quốc phải mất nhiều thời gian hơn nữa để khắc phục tình trạng tụt hậu hiện nay. Có nghĩa là Trung Quốc phải tự làm ra được các công nghệ mới’’. Việc siết chặt xuất khẩu máy chế tạo linh kiện bán dẫn cao cấp liên quan trực tiếp đến các linh kiện ''lưỡng dụng'', dân sự - quân sự, có thể được sử dụng để chế tạo các vũ khí hay phương tiện quân sự có độ chính xác cao. Thông báo của bộ trưởng Ngoại Thương Liesje Schreinemacher gửi đến các nghị sĩ Hà Lan nhấn mạnh : ‘‘Căn cứ vào sự phát triển công nghệ và bối cảnh địa chính trị, chính phủ quyết định, vì lý do an ninh quốc gia, cần phải mở rộng quy định hiện hành đối với việc kiểm soát xuất khẩu một số thiết bị chế tạo linh kiện bán dẫn đặc biệt’’. Cỗ máy ‘‘gây thèm muốn nhất thế giới’’ Thông báo của Hà Lan không chỉ đích danh Trung Quốc, nhưng Bắc Kinh là đối tượng chính. Trong lá thư gửi Quốc Hội, bộ trưởng Thương Mại Hà Lan khẳng định rõ việc kiểm soát bao gồm các máy in chíp với tia cực tím (DUV), tức loại máy đặc dụng để chế tạo các chíp bán dẫn nhỏ nhất. Đối tượng bị hạn chế xuất khẩu không ai khác hơn chính là công ty Hà Lan ASML. ASML là công ty như thế nào? Công ty Hà Lan với khoảng 39.000 nhân viên nằm ở Veldhoven, một khu vực không có gì đặc biệt hấp dẫn tại vùng biên giới Hà Lan – Bỉ, trên thực tế, chính là một doanh nghiệp tầm cỡ toàn cầu. Mỗi chiếc máy chế tạo chíp cao cấp của ASML tuy ‘‘chỉ’’ có giá 160 triệu đô la, nhưng là phần không thể thiếu với thị trường công nghệ thế giới trị giá hàng trăm tỉ đô la. Các công nghệ đỉnh cao của thế giới không thể có được, nếu thiếu mặt hàng chiến lược này. Việc ASML đứng về phía Hoa Kỳ có nghĩa quyết định trong cuộc chiến bán dẫn Mỹ - Trung. Điều đáng chú ý là ASML nắm đến ‘‘80% thị trường thế giới máy công cụ chế tạo chíp, và 100% máy công cụ tiên tiến nhất’’, theo lãnh đạo ASML. Năm khách hàng chính của ASML là công ty Đài Loan TSMC (chiếm 60% thị trường), tập đoàn Samsung (13%), hai công ty Trung Quốc UMC và Smic (11%) và công ty Mỹ GlobalFoundries (6%). Theo giáo sư Douglas Fuller, Đại học Copenhagen, một chuyên gia về công nghệ Đông Á, việc mất nguồn công nghệ cao cấp này buộc Trung Quốc phải mất ‘‘ít nhất khoảng 10 năm và rất nhiều tiền để có thể bắt chước được’’. Công nghệ chế tạo máy in thạch bản chíp bán dẫn của ASML hiện được coi là cỗ máy công nghiệp ‘‘bị nhòm ngó nhất thế giới’’ (Le Point). Giữa tháng 2 vừa qua, một trong số 1.500 nhân viên của một chi nhánh Trung Quốc của ASML bị bắt quả tang đánh cắp dữ liệu mật. Đây là điều không gây ngạc nhiên. Tổng giám đốc Peter Wennink cho biết công ty đầu tư khoảng 100 triệu đô la hàng năm cho bảo mật, với sự tham gia của hàng trăm công tác viên. Tổng giám đốc Peter Wennink tự hào gọi đây là ''cỗ máy phức tạp nhất thế giới". Đánh cắp bí mật hoàn toàn không dễ. Để làm chủ công nghệ chế tạo máy này, chỉ riêng về phần laser của một chiếc DUV, các gián điệp sẽ phải ''nhận dạng và nắm bắt được cách lắp ráp hoàn hảo 457 329 bộ phận''. ‘‘Chiến tranh Lạnh’’ chất bán dẫn: Châu Âu nhập cuộc Trên thực tế, không phải đợi đến quyết định ngày 08/03/2023. Ngay từ năm 2019, ASML đã không được phép xuất khẩu máy công cụ in thạch bản tia cực tím cao cấp nhất sang Trung Quốc. Khách hàng chủ yếu của ASML là TSMC Đài Loan, nhà sản xuất linh kiện bán dẫn siêu nhỏ số một thế giới. Cuộc chiến tranh Lạnh về chất bán dẫn với Trung Quốc đã bắt đầu. ASML không chỉ là át chủ bài của Hà Lan, mà còn là của cả châu Âu trong cuộc chiến công nghệ. Nhiều nước châu Âu cũng có thể áp dụng quy định hạn chế xuất khẩu tương tự như Hà Lan. Châu Âu đã tăng tốc trong việc đầu tư vào ngành công nghiệp then chốt bán dẫn từ năm ngoái với kế hoạch Chips Act, với khoảng 45 tỉ đô la từ đây đến 2030, để bớt phụ thuộc vào châu Á. Hôm 03/03, tập đoàn Mỹ Apple đầu tư thêm 1 tỉ đô la vào một cơ sở sản xuất chíp tại Munich, Đức, trung tâm công nghệ cao, thường được coi là ''Silicon Design Center'' của châu Âu. Apple cũng dự kiến xây dựng thêm ba cơ sở nghiên cứu về phát triển các sản phẩm công nghệ cao tại Đức. Biển Đông: Philippines mở chiến dịch tố cáo thủ đoạn của Trung Quốc Không để Trung Quốc tiếp tục lấn lướt tại Biển Đông là chủ trương của chính quyền Philippines gần đây. Đầu tuần qua, Tuần Duyên Philippines mở chiến dịch truyền thông tố cáo Trung Quốc gây hấn ở Biển Đông, nhằm gây sự chú ý quốc tế. Hãng tin Mỹ AP dẫn lời của tư lệnh lực lượng tuần duyên Philippines hôm thứ Tư 08/03. Tại một diễn đàn về các hoạt động của Trung Quốc tại các vùng biển tranh chấp ở Biển Đông, tổ chức tại Manila, thiếu tướng Jay Tarriela khẳng định: ‘‘Tôi muốn nhấn mạnh rằng cách tốt nhất để hóa giải các hoạt động trong ‘‘vùng xám’’ của Trung Quốc ở Biển Tây Philippines (tức Biển Đông) là phơi bày chúng’’. Chỉ huy Tuần Duyên Philippines tố cáo các biện pháp sử dụng các tàu cá, hoạt động mang danh nghiên cứu khoa học, hay các hành xử hung hăng của lực lượng tuần duyên Trung Quốc tại các vùng đặc quyền kinh tế của Philippines, tức các khu vực mà Trung Quốc cố tình tạo ra cái gọi là vùng tranh chấp, hay ‘‘vùng xám’’, đặc biệt với việc sử dụng tia laser, nguy hiểm cho mắt người. Theo chỉ huy Tuần Duyên Philippines, với việc công bố các hình ảnh và video về các thủ đoạn gây hấn của Trung Quốc, “các hành động trong bóng tối của Trung Quốc giờ đây đã bị lộ diện, điều này khiến họ buộc phải nói dối công khai.” Áp lực Trung Quốc buộc Philippines ''đừng gây thêm rắc rối'' Đại tá không quân Mỹ nghỉ hưu Raymond Powell, chuyên nghiên cứu về các chiến lược của Trung Quốc, đã ca ngợi những nỗ lực của tuần duyên Philippines trong việc tố cáo Trung Quốc, nhưng cảnh báo rằng chính phủ Philippines sẽ phải chịu nhiều áp lực của Bắc Kinh, buộc Manila “đừng gây ra quá nhiều rắc rối, đừng công khai thêm’’. Hành động của chỉ huy Tuần Duyên Philippines như trên cho thấy Manila không lùi bước. Theo tư lệnh Tuần Duyên Philippines, lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines có sứ mạng phát ngôn cho lập trường chống lại việc Trung Quốc bành trướng trên biển. Chiến dịch truyền thông như vậy ‘‘cho phép các quốc gia có cùng quan điểm’’ tham gia vào việc lên án và chỉ trích, đặt Bắc Kinh vào ‘‘tâm điểm chú ý”. Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ đã có phản ứng, gọi đây là “hành vi nguy hiểm’’ ‘‘đe dọa trực tiếp đến hòa bình và ổn định khu vực” và “phá hoại trật tự quốc tế dựa trên luật pháp”. Trung Quốc tuyên bố chủ quyền gần như trên toàn bộ Biển Đông, lấn sâu vào các vùng đặc quyền kinh tế của các nước láng giềng như Philippines, Việt Nam và Malaysia. Hoa Kỳ có Hiệp định phòng thủ chung với Philippines. Washington nhiều lần cảnh báo sẽ bảo vệ Philippines, nếu các lực lượng Philippines bị tấn công ở Biển Đông. Ấn Độ: Phát biểu của ngoại trưởng Nga gây cười Ấn Độ cố gắng hòa giải Nga với phương Tây. Sau hội nghị G20, ở New Delhi, Ấn Độ đã mời ngoại trưởng Nga dự hội nghị quốc tế Raisina hôm 04/03, hội nghị đối thoại thường niên do Ấn Độ tổ chức từ 2016. Tại hội nghị, phát biểu của ngoại trưởng Nga Serguei Lavrvov thu hút chú ý, công chúng đã cười rộ trước một phát biểu xuyên tạc của ngoại trưởng Nga về chiến tranh tại Ukraina. Thông tín viên Côme Bastin tường trình từ Bangalore : ‘‘Ngoại trưởng Nga Lavrov tham dự hội nghị đối thoại Raisina, do bộ Ngoại Giao Ấn Độ và Viện Địa Chính trị ORF, trụ sở ở New Delhi, phối hợp tổ chức. Sự tham gia của ngoại trưởng Nga phản ánh mong muốn của Ấn Độ đóng vai trò trung gian hòa giải giữa Nga và phương Tây, hội nghị diễn ra một ngày sau khi khối G20 không ra được thông cáo chung tại hội nghị ở Bangalore, do bị Nga và Trung Quốc phản đối. Trong phần trả lời các câu hỏi của khán phòng, ông Lavrov thoạt tiên đã được hoan nghênh, khi cáo buộc phương Tây lừa dối : ‘‘Người ta cứ nói rằng Nga đang vi phạm luật pháp quốc tế.Nhưng về phần mình, Hoa Kỳ viện dẫn các mối đe dọa hiện hữu để can thiệp vào khắp nơi trên hành tinh, từ Nam Tư, đến Irak, hay Syria… Nga chỉ đơn giản là can thiệp trong vùng thuộc lãnh thổ của mình.Nếu như đó không phải là chuyện tiêu chuẩn kép, nhất bên trọng, nhất bên khinh, thì tôi không đáng mặt là bộ trưởng.’’ Tuy nhiên, ngoại trưởng Nga cũng đã khiến cử tọa cười rộ khi tuyên bố rằng Ukraina là bên khởi xướng xung đột. Ông Lavrov nói: “Các vị biết đấy, sau cuộc chiến mà chúng tôi đang cố gắng ngăn chặn và cuộc chiến do người Ukraina phát động chống lại chúng tôi… (cười), chúng tôi sẽ không bao giờ dựa vào bất kỳ đối tác nào ở phương Tây nữa.” Phát biểu của ngoại trường là một lời kêu gọi ủng hộ hướng về Ấn Độ, quốc gia nay đã trở thành khách hàng khí đốt chủ yếu của Nga.’’ Trưng cầu dân ý Ireland: Loại bất bình đẳng giới khỏi Hiến pháp Châu Âu vốn được coi là một khu vực mà quyền phụ nữ được khẳng định ở mức độ cao. Điều bất ngờ là tình hình ở quốc gia Tây Âu Ireland không hẳn như vậy. Hôm 08/03, chính quyền Ireland quyết định trưng cầu dân ý vào tháng 11 để sửa đổi một số điều khoản bất bình đẳng giới trong Hiến pháp, đã có từ trước Thế chiến II. Thông tín viên Laura Taouchanov tường trình từ Dublin : ‘‘Hai điều khoản trong Hiến pháp đặt ra vấn đề. Điều 40 và 41 khẳng định vị trí của người phụ nữ là ở trong gia đình, vì vậy Nhà nước cần bảo đảm sao cho họ không bị bắt buộc phải làm việc để bảo đảm rằng họ có thể thực hiện các công việc gia đình của mình. Những lời lẽ này có thể gây sốc với chúng ta, nhưng chúng đã có từ năm 1937, tức thời kỳ mà Ireland chịu ảnh hưởng của một nhánh trong Giáo hội Công giáo có quan điểm rất khắc nghiệt. Do đó, hội nghị công dân Ireland đã yêu cầu thay đổi các điều khoản này từ lâu. Các dòng chữ này sẽ bị xóa và và phải được thay thế bằng các diễn đạt phi giới tính để nói về cuộc sống ở gia đình. Hội đồng công dân Ireland yêu cầu Hiến pháp phải đề cập rõ ràng khái niệm bình đẳng giới và không phân biệt đối xử. Cũng sẽ phải có một thay đổi liên quan đến việc bảo vệ tất cả các gia đình, chứ không chỉ giới hạn ở kiểu gia đình của một cặp vợ chồng (một nam, một nữ). Ireland từ lâu đã bị coi là rất bảo thủ, quốc gia này đã hiện đại hóa trong những năm gần đây. Bằng chứng là những cuộc trưng cầu dân ý về quyền phá thai và kết hôn với các cặp đồng tính, trong đó đa số trường hợp, lá phiếu “có” đã giành phần thắng’’.

Doanh nghiệp Nhật gian lận đấu thầu các dự án trong khuôn khổ Thế Vận Hội Tokyo 2020, lạm phát và suy thoái kinh tế ở một số nước châu Âu, Giáo hoàng loại bỏ ưu đãi về bất động sản cho các Hồng y, vụ lật thuyền chở người di dân và công tác cứu hộ chậm trễ của Ý, trên đây là những chủ đề chính trong mục tạp chí thế giới đó đây tuần này.   Gã khổng lồ trong ngành quảng cáo Nhật Bản Dentsu, một trong những doanh nghiệp có thế lực lớn đứng đằng sau Thế Vận Hội Tokyo 2020, đang trở thành tâm điểm của một loạt bê bối tham nhũng, hối lộ, liên quan đến dự án của Thế Vận Hội. Hôm thứ Ba 28/02/2023, Viện Công Tố Nhật Bản đã cáo buộc doanh nghiệp này vi phạm luật cạnh tranh, cho rằng Dentsu và năm doanh nghiệp khác đã có âm mưu trốn tránh quy trình đấu thầu công khai trước Thế Vận Hội.     Theo New York Times, tại Thế Vận Hội Tokyo 2020, Dentsu đã mang lại khoản tiền tài trợ kỷ lục, lên đến 3,6 tỷ đô la, doanh nghiệp này điều phối mọi thứ tại sự kiện, đến từng chi tiết nhỏ nhất. Các cáo buộc của công tố Nhật Bản được đưa ra trong khuôn khổ cuộc điều tra về tham nhũng và hối lộ tại sự kiện thể thao quốc tế này. Thông tín viên RFI Frédéric Charles từ Tokyo, cho biết thêm thông tin :   “Hai nhà quảng cáo khác là Hakuhodo và Tokyu cũng như là các công ty tổ chức sự kiện cũng bị truy tố. Các doanh nghiệp này thông đồng với nhau để kiểm soát việc phân bổ các hợp đồng dịch vụ cho các cuộc thi trước và trong khi Thế Vận Hội diễn ra, vi phạm quy tắc cạnh tranh. Cuộc điều tra chủ yếu nhắm vào Haruyuki Takahashi, một cựu lãnh đạo của Dentsu, cựu thành viên của hội đồng điều hành, tổ chức Thế Vận Hội. Ông đã bị bắt trước đó. Doanh nghiệp tư vấn của ông Takahashi bị cáo buộc đã nhận hối lộ từ nhiều doanh nghiệp muốn trở thành nhà tài trợ Thế Vận Hội và được quyền bán các sản phẩm có logo của sự kiện này.   Nếu như Dentsu là một doanh nghiệp lớn trong giới tiếp thị cho các sự kiện thể thao lớn nhất thế giới, thì đó là nhờ vào ông Haruyuki Takahashi. Trong những năm 1980, ông đã hợp tác cùng nhà sản xuất dụng cụ thể thao Adidas thành lập công ty ISL để nắm độc quyền phát sóng giải Cúp bóng đá thế giới. Sau đó, Dentsu đã mở rộng sự thống trị của mình sang Thế Vận Hội và Liên đoàn Điền kinh Quốc tế. Trong kỳ Thế Vận Hội Tokyo 2020, Dentsu đã được độc quyền các quyền tiếp thị”.   Báo New York Times cho biết, vào tháng 11/2022, người sáng lập Aoki Holdings, Hironori Aoki, nhận tội đã hối lộ khoảng 205.000 đô la cho ông Takahashi. Trong một phiên tòa khác, cựu chủ tịch của công ty tiếp thị ADK thừa nhận đã trả cho ông Takahashi hơn 100.000 đô la khi muốn tìm kiếm cơ hội tiếp thị liên quan đến Thế Vận Hội Tokyo 2020.   Đây không phải là bê bối đầu tiên liên quan đến Thế Vận Hội Tokyo. Vào năm 2016, các nhà chức trách Pháp cho biết đã phát hiện ban tổ chức Olympic Tokyo thực hiện khoản thanh toán lên đến hàng triệu đô la cho một công ty Singapore để giành quyền đăng cai Thế vận hội. Cáo buộc này khiến người đứng đầu Uỷ ban Olympic quốc gia Nhật bản Tsunekazu Takeda phải từ chức, mặc dù ông phủ nhận mọi hành vi sai phạm.   Suy thoái kinh tế ở châu Âu ?   Nhìn sang châu Âu, gần đây, lạm phát tăng trở lại tại khu vực đồng euro. Từ khi thành lập cách đây 20 năm, chưa bao giờ khu vực đồng tiền chung châu Âu lại ghi nhận chỉ số lạm phát cao đến thế. Giá thực phẩm, năng lượng gia tăng  trên khắp Lục địa già. Các nền kinh tế lớn như Pháp, Đức, Ý đều bị ảnh hưởng, lạm phát lên đến 10 % ở một số nước. Tuy nhiên, các nước Bắc và Đông Âu bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Vào tháng Giêng, lạm phát lên đến 18,6 % ở Estonia, 21,4 % ở Litva và 26,2 % ở Hungary. Một số quốc gia hiện đang rơi vào tình trạng suy thoái, như là ở Phần Lan và Thụy Điển.  Thông tín viên RFI Carlotta Morteo cho biết thêm thông tin :    “Các con số không được tốt đẹp lắm nhưng vẫn chưa cần phải quá lo sợ. Tổng sản phẩm quốc nội của Phần Lan đã giảm 0,1 %, và tiếp tục giảm 0,6 % vào quý trước. Các chỉ số của Thuỵ Điển cũng đang giảm, GDP giảm 0,9 %, và chỉ số này được dự báo tiếp tục giảm 0,7 % vào quý sau.   Phải thừa nhận rằng hai nước phụ thuộc vào xuất khẩu, thường nhạy cảm với tình hình kinh tế toàn cầu, nhưng chủ yếu lại là tiêu dùng của các hộ gia đình giảm. Không chỉ vì giá thực phẩm tăng cao, các khoản nợ ngân hàng mà các gia đình phải trả hàng tháng cũng vậy.   Bởi vì người dân Phần Lan và Thụy Điển nằm trong số những người tiêu dùng mắc nợ nhiều nhất ở châu Âu. Nhiều người trong số họ đã vay với lãi suất thả nổi. Do vậy, lãi suất chỉ tăng nhẹ chút cũng có thể cảm nhận được ngay lập tức.   (Tại Phần Lan, lãi suất đã tăng, giống như là trong khu vực đồng euro, nhưng ở Thụy Điển, Ngân hàng Trung ương đang phải hứng chịu nhiều chỉ trích vì đã hành động quá chậm trễ, quá mạnh tay. Ngày nay, lãi suất chỉ đạo đã ở cùng mức với châu Âu, khoảng 3 %, nhưng vào tháng Năm 2022, con số này bằng không. Kể từ đó, giá trị của đồng Krona Thụy Điển đã giảm 10 %).   Về mặt tài chính, những người tiêu dùng Phần Lan và Thụy Điển đã phải thắt lưng buộc bụng hơn nữa, và nhìn chung, ít tin vào tương lai hơn kể từ khi Nga xâm lược Ukraina.   Tuy nhiên, cả hai nước đều muốn lạc quan, không chỉ muốn gia nhập Liên Minh Bắc Đại Tây Dương trước mùa hè, mà còn mong đợi kinh tế tăng trưởng trở lại vào năm 2023.”   Vatican: Các hồng y từ nay phải trả tiền thuê nhà   Vẫn về thời sự châu Âu, hôm thứ Tư, 01/03, trang Vatican News cho biết Giáo hoàng Phanxicô đã quyết định hủy bỏ một số ưu đãi dành cho các hồng y và các quan chức cấp cao tại Vatican : Từ nay họ sẽ không còn chỗ ở miễn phí mà phải trả tiền thuê nhà như mọi người. Thông tín viên RFI Eric Sénanque giải thích thêm :   “Giáo hoàng Phanxicô đã đề ra những quy định mới về mặt tài chính. Kể từ nay, các tài sản bất động sản của Toà Thánh và của Thành quốc Vatican sẽ không được cho miễn tiền thuê nhà hay cho thuê ở mức thấp hơn giá thị trường. Văn bản chỉ rõ rằng đây là một sự hy sinh để cung cấp tài chính nhiều hơn cho sứ mệnh của Toà Thánh, cũng như tăng thu nhập trong việc quản lý các tài sản bất động sản. Các điều khoản mới này liên quan đến các hồng y cũng như tất cả các quan chức cấp cao của Vatican. Quyết định ít ra mang tính biểu tượng này của giáo hoàng Phanxico, trên thực tế, có nguồn gốc từ bộ trưởng Kinh Tế, người Tây Ban Nha ngoại đạo, Maximino Caballero Ledo, chịu trách nhiệm về tài chính Vatican và thúc đẩy sự minh bạch.   Ngoài vấn đề về tài chính, giáo hoàng cũng quan tâm đến việc những người cộng sự thân cận nhất của ngài không quá xa rời thực tế đời sống. Cách đây hai năm, giữa lúc đại dịch, ngài đã giảm 10 % tiền lương hàng tháng của các hồng y, tối đa là 5000 euro ròng, để giảm chi tiêu cho Toà Thánh, đã bị ảnh hưởng nặng nề từ cuộc khủng hoảng dịch tễ.”   AFP trích dẫn trang Vatican News, cho biết quyết định này không liên quan tới những hợp đồng thuê nhà vẫn đang có hiệu lực. Tuy nhiên, các hợp đồng này sẽ không thể gia hạn hoặc tái ký nếu không tuân thủ theo quy định mới. Tất cả các trường hợp ngoại lệ đều phải có sự đồng ý của giáo hoàng.  Vatican sở hữu số tài sản bất động sản khổng lồ, trị giá hàng tỷ euro, gồm các căn hộ ở Paris, Luân Đôn Genève hay Roma.     Vụ lật thuyền chở người di dân và công tác cứu hộ chậm trễ của Ý   Vào đầu tuần này, con thuyền Summer Love, chở quá tải người di dân, (lên đến hơn 150 người) đã bị lật, khiến ít nhất 60 người thiệt mạng. Trong khi việc tìm kiếm người mất tích vẫn tiếp diễn dọc theo bờ biển Calabria ở tỉnh Crotone, Ý, nhiều cơ quan đã bị chỉ trích cứu hộ chậm trễ, dẫn đến thảm kịch này. Thông tín viên RFI Anne Le Nir tường trình từ Roma :   “Để hiểu được những trục trặc trong quá trình tìm kiếm cứu hộ, thì cần phải quay trở lại ngày 25/02. Vào lúc 22h30, Cơ quan Bảo vệ Biên giới và Bờ biển Châu Âu (Frontex) đã báo cho chính quyền về sự hiện diện của một chiếc thuyền cách bờ biển Calabria 70 km, di chuyển với vận tốc 6 hải lý trên giờ và trong tình trạng nổi tốt. Thông báo này không cảnh báo bất cứ nguy hiểm nào đối với con thuyền. Không lâu sau đó, cảnh sát kinh tế Guardia di Finanza, dưới sự kiểm soát của bộ trưởng Nội Vụ Ý, Matteo Piantedosi, đã gửi hai con tàu, đậu ở cảng Crotone và Catanzaro ra bắt chặn chiếc thuyền đó.   Tuy nhiên, họ đã quay trở lại vì một cơn bão lớn. Không có hành động nào từ phía cảnh sát biển. Cơ quan này phụ thuộc vào cả bộ Giao thông và bộ Nội Vụ.   Mãi đến 4h30 sáng ngày 26/02, chỉ huy cảnh sát biển ở Crotone, ông Vittorio Aloi đã nhận được một cuộc gọi yêu cầu điều lực lượng đến tìm kiếm và cứu hộ. Đội cứu hộ đến vào lúc 5h30, và đã là quá muộn. Chiếc thuyền chở đầy người di cư đã bị lật.”   Cao ủy Liên Hợp Quốc về người tị nạn ước tính rằng, vào năm 2022, hơn 100.000 người tị nạn đã đến Ý bằng thuyền và gần 1.400 người đã chết khi cố gắng băng qua Địa Trung Hải.   Cái chết của những di dân nói trên, chủ yếu đến từ Afghanistan, Pakistan, Somalia hay các nơi khác, xảy ra khi Ý tăng cường kiểm soát ngăn người di cư vào lãnh thổ bằng đường thuỷ. Tân thủ tướng cực hữu của Ý, bà Giorgia Meloni, đã thể hiện rõ cam kết ban hành luật gây khó khăn hơn cho người di cư vào Ý qua Địa Trung Hải. Tạp chí Time cho biết vào tuần trước Quốc Hội Ý đã thông qua một luật, yêu cầu các tàu tìm kiếm và cứu nạn di dân, của các tổ chức nhân đạo phi chính phủ, hoạt động ở Địa Trung Hải, phải đi đến một cảng được chỉ định, thay vì cảng gần nhất, và bị ngăn cấm đi tìm các tàu gặp nạn. Thuyền trưởng sẽ phải đối mặt với khoản tiền phạt lên tới 50.000 euro nếu không tuân thủ.

Gần đến 24/02/2023, tròn một năm ngày Putin phát động cuộc chiến xâm lược nước láng giềng Ukraina, các vùng nằm gần chiến tuyến miền đông Ukraina càng cảm thấy áp lực trước nguy cơ bị quân Nga ồ ạt tấn công trở lại. Tại vùng Kharkiv, nơi đã được giải phóng từ hồi tháng 09/2022, gần Koupiansk, tình hình những ngày qua rất căng thẳng, việc di tản thường dân được đẩy nhanh, nhưng không phải ai cũng đành lòng ra đi, cho dù ở lại là đối mặt với đạn pháo của kẻ thù. Ngày 23/02, đặc phái viên Anastasia Becchio và Boris Vichith gửi về bài phóng sự : « Chiếc xe bus nhỏ của các tình nguyện viên ra dấu báo hiệu là xe đã đến sân trong của tòa nhà. Vài phút sau, một người phụ nữ lớn tuổi với nước da bợt bạt, được hai người đàn ông đỡ lên xe. Khi các vụ pháo kích xảy ra gần hơn, anh Aleksei, con trai bà cụ, cuối cùng đã thuyết phục được bà đến bệnh viện ở Kharkiv. Anh nói : « Pháo kích rất dữ dội. Thật là đáng lo. Ai cũng sẽ thấy sợ thôi, đó cũng là điều bình thường ». Người lái xe là anh Oleksij Reutskij, một tình nguyện viên. Anh cho biết các đề nghị được đi sơ tán đã tăng. Oleksij kể : « Cách nay 1 tháng, mỗi tuần chúng tôi di tản khoảng 20 người. Giờ đây, chỉ riêng trong ngày hôm nay chúng tôi phải đưa 11 người rời khỏi đây. Hầu như ngày nào chúng tôi cũng đến đây. Tình hình đang căng thẳng : Người dân nghe nói là các vụ pháo kích ngày càng dữ dội hơn, ngày càng có nhiều trận giao tranh hơn và kẻ thù đã tiến đến gần ». Trước khi đi đón những hành khách khác, Oleksij đến gặp cha mình, người từ chối rời khỏi một khu vực đặc biệt nguy hiểm. Ông nói : « Tôi sinh ra và được rửa tội ngay ở đây. Còn cha mẹ tôi yên nghỉ phía bên kia con đường ». Oleksij than thở : « Thật khó để đưa ông ấy ra khỏi đây, nhưng chúng tôi đang cố thuyết phục ông rời đi trong vòng hai tuần lễ, cho qua cái khoảng thời gian xung quanh ngày 24/02, bởi vì tất cả mọi người đều đang lo sợ  điều gì đó xảy ra ». Đúng lúc đó, có tiếng đạn pháo vang lên không xa, Oleksij đứng dậy, nói thêm : 'Ấy thế mà ông ấy không muốn rời đi' ». Trường học thời chiến : Học sinh đã quen với còi báo động và hầm trú ẩn Trong khi đó, ngay tại thủ đô Kiev, suốt thời gian qua, mặc dù điện liên tục bị cúp và có nhiều vụ nổ xảy ra, nhưng mọi người vẫn làm hết sức để trẻ em được đến trường. Tuy nhiên, vào cuối tuần này, tại vùng Kiev, các trường học phải đóng cửa. Nhà chức trách khuyến nghị các trường tổ chức cho học sinh học từ xa vì lo ngại quân Nga tăng cường các đợt oanh kích vào dịp tròn một năm xâm lược Ukraina. Đặc phái viên Julien Boileau và Sylvie Noël hôm thứ Năm 23/02 đã đến trường 49 ở Kiev, gặp hiệu trưởng, nghe bà hồi tưởng về dấu mốc 24/02 và cách trường học thích nghi với thời chiến : « Bà Alla Souleymanova, hiệu trưởng của trường kể lại là hôm 24/02/2022, bà đến trường từ rất sớm. Lúc đó mới là 6 giờ sáng và hiệu trưởng trường 49 ở Kiev bắt đầu các cuộc gọi điện thoại cho hiệu trưởng của các trường học ở Pháp mà bà đã lập quan hệ đối tác, trao đổi trong suốt nhiều năm qua. Việc cấp bách khi đó là đưa các em học sinh đến chỗ an toàn. Tất cả những ai có thể đều ra đi. Mẹ của một học sinh lớp 12 đi đến Paris và chở theo 8 đứa trẻ trong xe của mình, các em ngủ lăn lóc chèn cả vào người nhau. Ở lại Kiev, vượt qua những thời khắc hoang mang, sợ hãi, cô hiệu trưởng Alla Souleymanova bắt tay vào tổ chức trường học thời chiến. Bà nói : « Anh chị biết đấy, Covid là một nỗi bất hạnh, nhưng cũng nhờ thế mà chúng tôi có các công cụ, các nền tảng dạy học. Và thế là chúng tôi bắt đầu tổ chức dạy học từ xa trên khắp thế giới, vì mọi người đều đã ra đi, đến bất cứ nơi nào họ có thể ». Kể từ tháng 9 năm ngoái, các lớp học tại trường đã được mở trở lại, nhưng việc dạy học trực tuyến vẫn tiếp tục được tổ chức cho các học sinh đã di tản đến những nơi khác ở Ukraina hoặc cho những học sinh đang sống tị nạn ở nước ngoài. Đối với những ai đến trường học, có một khu trú ẩn rộng rãi, thoải mái đã được tạo ra ở tầng hầm của trường. Mỗi khi có báo động, tất cả các lớp đều xuống ẩn náu ở đó và buổi học lại tiếp tục. Cô hiệu trưởng Alla Souleymanova kết luận : « Nhưng sẽ vẫn tốt hơn nếu chúng tôi không cần nơi trú ẩn này ». Mỗi ngày có gần 20.000 người Ukraina vượt biên giới Ba Lan trở về nước Nhìn tới vùng biên giới giữa Ukraina và Ba Lan, vào thời điểm có nhiều đồn đoán về việc Nga sẽ ồ ạt tấn công Ukraina vào dịp 24/02, nhiều người Ukraina tị nạn ở Ba Lan vẫn tìm cách đi tàu trở về Ukraina, nhất là đến miền tây, dù chỉ để lưu lại trong một ngày nghỉ cuối tuần, một tuần hay vài tháng. Mỗi ngày có gần 20.000 người vượt biên giới Ba Lan về thăm quê. Từ Przemysl, một trong những thị trấn của Ba Lan nằm gần Ukraina nhất, thông tín viên Martin Chabal gửi về bài phóng sự : « Trong tiết trời tháng Hai, nhiệt độ xuống dưới 0 độ C, hàng trăm người đang đợi để lên chuyến tàu đi Ukraina. Izabel cùng các con và gia đình của chị gái cô từ Anh trở về nước trong kỳ nghỉ của học sinh. Izabel nói : « Chúng tôi trở về vì muốn gặp lại chồng của chúng tôi. Còn họ đang nóng lòng được gặp lại bọn trẻ ». Thế nhưng, đằng sau nụ cười của Izabel vẫn là nỗi lo lắng về tình hình quê nhà ở Dnipro. Izabel nói tiếp : « Dẫu sao chúng tôi cũng vẫn sợ khi trở về Ukraina bây giờ. Trong trận pháo kích đầu tiên nhắm vào Dnipro, ngôi nhà cạnh nhà của chị gái tôi đã bị phá hủy ». Những người khác ít kiên nhẫn hơn Izabel. Đây là lần thứ hai Lera trở lại kể từ đầu năm đến nay. Cô rất vui khi được trở về Odessa. Lera chia sẻ : « Tôi rất vui khi được trở về. Tôi đã chờ suốt cả tháng nay rồi, chỉ để ở Odessa và có một khoảng thời gian thật vui ở đó ». Còn Vitalii đến Ba Lan là để thăm mẹ. Bây giờ cậu trở về sống ở Dnipro. Vitalii cho biết : « Tôi mới 17 tuổi nên tôi có thể dễ dàng sang Ba Lan rồi lại trở về ». Nhưng đến tháng Tư tới đây, Vitalii sẽ tròn 18 tuổi và cậu ấy sẽ không thể rời khỏi đất nước được nữa. Vitalii nói tiếp : « Tôi không biết mình sẽ phải làm gì. Tôi hy vọng chiến tranh sẽ kết thúc, nhưng tôi không sợ ». Mỗi ngày, có 3 chuyến tàu khởi hành từ thị trấn nhỏ này của Ba Lan để đến miền tây Ukraina. Còn người tị nạn đổ về đây từ khắp châu Âu để nắm lấy cơ hội về thăm đất nước mà họ đang rất nhớ thương ». Bất chấp chính sách trung lập về quân sự, Ireland quyết định huấn luyện binh sĩ Ukraina rà phá mìn Chính phủ Ireland vừa chính thức thông báo sẽ có chương trình huấn luyện binh sĩ Ukraina rà phá mìn. Ý tưởng này được đưa ra vào cuối năm ngoái. Ireland trước đây đã từng tham gia các sứ mệnh gìn giữ hòa bình, nhưng chưa bao giờ can dự vào một cuộc xung đột giữa hai quốc gia. Thông báo này đương nhiên không được phe đối lập ủng hộ, vì họ muốn duy trì tình trạng trung lập quân sự của đất nước. Quyết định của Ireland đương nhiên cũng vấp phải sự phản đối của Nga. Từ Dublin, thông tín viên Laura Taouchanov ngày 22/02 gửi về bài tường trình : « Sau nhiều tháng gửi hàng viện trợ y tế hoặc cứu trợ nhân đạo, nhưng luôn từ chối viện trợ quân sự, chính phủ Ireland nay đã thay đổi ý kiến. Khoảng 30 binh sĩ Ireland sẽ huấn luyện cho binh lính Ukraina cách rà phá mìn. Đó là một thế mạnh của quân đội Ireland và họ đã từng thực hiện một số khóa huấn luyện kiểu như vậy, chẳng hạn như ở Mali. Mục tiêu là tăng cường năng lực quân sự của Ukraina, giúp họ bảo vệ tốt hơn lãnh thổ Ukraina và bảo vệ dân thường. Đã có hàng trăm chương trình như vậy ở châu Âu, nhưng điểm khác biệt là Ireland vốn vẫn duy trì tình trạng trung lập về quân sự. Hòn đảo này không tham gia trực tiếp vào Đệ Nhị Thế Chiến và chưa bao giờ gia nhập NATO. Do vậy, đây sẽ là lần đầu tiên trong lịch sử, Ireland đóng góp vào việc huấn luyện một lực lượng của một nước đang có chiến tranh với một nước khác. Quyết định này đang gây tranh cãi trong hàng ngũ phe đối lập, đặc biệt là đảng Sinn Fein. Đối với đảng này, tính trung lập không chỉ là một quan điểm lịch sử, mà còn là mong muốn của nhân dân hiện nay. Đại sứ Nga tại Ireland cũng khẳng định khi đưa ra quyết định như vậy, coi như  Ireland trực tiếp tham gia vào cuộc xung đột này ».

Rạng sáng ngày 24/02/2022, cách đây đúng một năm, những tiếng nổ đầu tiên vang lên tại thủ đô Kiev. Nga đã chính thức xâm lược Ukraina và gọi đây là “chiến dịch quân sự đặc biệt”, khiến hàng ngàn người thiệt mạng, hàng triệu người phải bỏ nhà bỏ cửa đi lánh nạn. Liên Hiệp Châu Âu là nơi tiếp nhận dòng người tị nạn khổng lồ từ Ukraina. Sau một năm đi lánh nạn ở các nước châu Âu, người Ukraina vẫn khắc khoải, mong sớm được quay trở về.     Ngay trong những ngày đầu của cuộc chiến, hàng trăm ngàn người Ukraina hướng về phía tây của đất nước, đến Ba Lan, Hungary, Slovaquia, Rumani hay Moldova. Theo số liệu của Cao ủy Liên Hiệp Quốc về người tị nạn, duy trong ngày 06/03/2022, 140 843 người đã băng qua biên giới giữa Ukraina và Ba Lan. Đến cuối tháng Ba, con số này lên đến 2 triệu người. Tính đến ngày 15/02/2023, có đến 8 072 198 người Ukraina đến tị nạn ở Liên Hiệp Châu Âu, tương đương với 18 % dân số của khối. Phần lớn những người rời khỏi đất nước có chiến sự là những phụ nữ trên 35 tuổi và trẻ nhỏ. Lệnh tổng động viên của Ukraina đã buộc những người đàn ông trong độ tuổi từ 18 đến 60 tuổi phải ở lại đất nước.   Từ sau Đệ Nhị Thế Chiến, chưa bao giờ, Liên Hiệp Châu Âu phải trải qua cuộc khủng hoảng di dân lớn như vậy. Chưa bao giờ, châu Âu cùng nhau nhanh chóng hành động đến thế, tổ chức tiếp đón người tị nạn Ukraina. Quy chế bảo hộ tạm thời được cấp cho tất cả người Ukraina ngay từ đầu tháng Ba năm 2022, tại tất cả các nước thành viên của khối. Ba Lan và Đức là hai nước đón tiếp nhiều người Ukraina nhất. Về phía Pháp, ngày hôm qua, bộ Nội Vụ cho biết đã chi 500 triệu euro để phục vụ công tác tiếp đón khoảng 100 000 người tị nạn Ukraina. Trong số đó, có bà Nathaliia Pylypenko, đến từ Blystavytsa, ngoại ô Kiev, đã đi sơ tán đến Pháp từ giữa tháng Ba năm ngoái, cùng hai con là Hanna (11 tuổi) và Ivan (9 tuổi).      Khi tiếng còi báo động vang lên trên bầu trời thủ đô, hôm 24/02, bà cùng gia đình đã nhanh chóng, vội cầm giấy tờ và một vài đồ thiết yếu rời khỏi Ukraina giống như hàng triệu người khác.Tuy nhiên, đường đến sân bay đã chật cứng, cộng thêm những vụ oanh kích không ngừng, cả gia đình đã đến lánh nạn ở Bucha, tại một căn nhà của bố mẹ chồng bà. Thế nhưng, éo le thay, Bucha lại là một trong những vùng ngoại ô đầu tiên ở Kiev mà quân đội Nga chiếm được. Đây cũng chính là nơi mà quân Nga bị cáo buộc thảm sát thường dân, nhiều hố chôn tập thể được tìm thấy. Cả gia đình bà Nathaliia bị mắc kẹt tại Bucha trong suốt thời gian quân đội Nga chiếm đóng, nhưng may mắn là tất cả đều bình an vô sự. Vốn là giáo viên dạy tiếng Anh và tiếng Pháp ở Kiev, bà Nathaliia đã được những người quen giúp đỡ để đến Pháp. RFI đã có dịp gặp gỡ trao đổi với bà tại Paris, về hành trình tị nạn, xa xứ của ba mẹ con tại Pháp.   Xin cảm ơn bà Nathaliia Pylypenko, đã đồng ý chia sẻ về câu chuyện của mình với quý thính giả của RFI Tiếng Việt. Trước tiên, bà có thể tường thuật lại quãng thời gian mà bà cùng gia đình bị mắc kẹt ở Bucha ? Chúng tôi đã ở trong hầm trú ẩn trong vòng gần hai tuần. Ban đầu, chúng tôi không dám ra ngoài, đi vệ sinh hay tìm đồ ăn bởi vì những vụ oanh tạc và tiếng súng nổ không ngừng, nhất là ba ngày đầu tiên của cuộc chiến.    Tôi đã rất lo sợ, vì ở đó không có sóng điện thoại, không có Internet. Quân Nga ở khắp mọi nơi, các trạm kiểm soát của Nga được dựng lên. Buổi tối, chúng tôi bị cấm ra ngoài. Dù ngủ ở trong hầm nhưng chúng tôi vẫn nghe rõ tiếng nổ. Tôi đã cố gắng không khóc. Điều mà tôi thấy khó nhất là làm sao để che giấu nỗi sợ hãi trước mặt các con tôi. Chúng tôi không có đủ thức ăn, có những ngày chúng tôi chỉ ăn quả óc chó. Một hôm, chồng tôi đã quyết định ra ngoài tìm đồ ăn, quay về nhà của chúng tôi cách Bucha 7 km. Họ chỉ đi vắng 3 giờ đồng hồ thôi, nhưng tôi nghĩ là tôi sẽ không quên được ngày hôm đó. Khi họ trở về, tôi không còn nhận ra chồng tôi nữa, mặt của ông tái mét, quần áo bao phủ màu đen. Ông ấy cố kìm nước mắt. Đó là lần đầu tiên tôi nhìn thấy chồng tôi như thế. Ông ấy nói rằng nhà của chúng tôi đã bị phá huỷ hoàn toàn, tất cả chỉ còn đống đất đá. Chúng tôi cũng nghĩ đến việc sơ tán khỏi đó, nhưng trên đài nói rằng những ai cố làm thế thì bị đã sát hại. Họ bị bắn ngay trên đường, ngay cả dân thường hay trẻ nhỏ. Vì vậy chúng tôi đã cố gắng đợi cho đến khi có thông báo chính thức được rời đi. Có một hôm, một chiếc xe tăng đã đỗ trước cửa nhà chúng tôi. Họ đi vào khám xét tất cả các nhà xung quanh, họ nhảy qua hàng rào, vào sân nhà chúng tôi. Chồng và bố chồng tôi đã đã ra gặp họ. Lúc đó, khi tôi nhìn thấy lính Nga ở ngay trong sân nhà, tôi đã nghĩ là mọi thứ kết thúc, cuộc sống của chúng tôi chấm hết ! Lính Nga cho biết họ đang tìm xăng. Mặc dù chúng tôi vẫn còn nhiều ga và xăng, nhưng chồng tôi đã nói dối rằng chúng tôi không có, vì nếu có thì đã lái xe mang cả gia đình đi chỗ khác. Tạ ơn Thượng Đế là họ đã tin và rời đi !      Khi một hành lang an toàn sơ tán thường dân được mở ra ở Bucha, vào giữa tháng Ba, cả gia đình bà đã được sơ tán. Vậy hành trình đến Pháp như thế nào lánh nạn như thế nào ?    Chúng tôi đã đến Kiev ngay khi được sơ tán bằng xe bus khỏi Bucha. Tôi có một người anh họ làm đầu bếp ở đại sứ quán Pháp tại Kiev, anh ấy thông báo với tôi là đã đăng ký tôi và hai con vào danh sách đi sơ tán ở Pháp. Tôi không hề biết trước. Khi anh ấy nói vậy thì tôi đã từ chối ngay, bởi tôi sẽ không bao giờ bỏ lại chồng tôi ở Ukraina. Mẹ của tôi thì bị gãy tay và bà ấy cần tôi chăm sóc. Nhưng chồng tôi và anh họ  yêu cầu tôi phải rời đi vì lũ trẻ. Tôi đã bật khóc, tôi không biết phải làm sao. Mọi chuyện đều có thể xảy ra, nếu tôi đi thì có thể đây là lần cuối cùng tôi gặp gia đình tôi thì sao ? Nhưng họ đã thuyết phục tôi rời khỏi Ukraina cùng hai con. Chúng tôi đi lên một chiếc xe bus do đại sứ quán Pháp tổ chức, đi sang Ba Lan và rời khỏi Ukraina. Con tôi đã bắt đầu học những từ tiếng Pháp đầu tiên trên xe bus. Tại đây, tôi cũng đã được một người Pháp ở trên xe bus, giúp tôi tìm gia đình đón tiếp chúng tôi ở Pháp.       Hiện tại cuộc sống tại Pháp của bà ra sao, bà có gặp khó khăn gì trong việc thích ứng tại đây hay không ?   Có thể nói rằng tôi đã thành công giải quyết hầu như tất cả vấn đề ở đây, ba mẹ con tôi đã có nhà riêng, không phải đi ở nhờ. Lũ trẻ đã đến trường, tôi cũng tìm được một công việc. Nhưng đây không phải là đất nước của tôi và gia đình tôi cũng không đầy đủ. Ban đầu, và ngay cả bây giờ cũng vậy, hầu như tối nào tôi cũng khóc. Tôi đã kết hôn. Tôi giống như lúc nào cũng đứng đằng sau một bức tường và bức tường đó là chồng tôi, người bảo vệ tôi khỏi mọi vấn đề của cuộc sống. Tôi chưa từng phải lo nghĩ về tiền bạc hay thức ăn thức uống. Chồng tôi cũng chăm lo nhiều cho các con. Nhưng ở đây, tôi phải làm tất cả. Tôi phải đảm nhiệm vai trò là bố và mẹ của các con tôi. Sống tại Pháp giống như là một cuộc đấu tranh vậy, làm sao để kiếm sống, để cho con đến trường. Ở Pháp, có quá nhiều thứ mà tôi không hiểu được và khó có thể quen với cuộc sống ở đây, nhưng tôi buộc phải làm vậy.   Hai đứa con của bà, Anna và Ivan thì sao ? Chúng có gặp khó khăn gì hay không ?    Ở đây, phải nói rằng lũ trẻ đang phải làm mọi thứ để tồn tại. Thực sự là rất phức tạp với chúng. Ban ngày chúng đi học chương trình của Pháp, tối về thì học trực tuyến theo chương trình của trường ở Ukraina. Chúng tôi bắt buộc phải làm như vậy. Chúng tôi không muốn bị loại khỏi hệ thống trường học ở Ukraina. Vì chúng tôi muốn trở về. Trường của con gái tôi ở Ukraina vốn đã rất khó để được vào. Sau này, Anna muốn theo học ngành kiến trúc ở trường đại học bách khoa ở Kiev. Vì vậy chúng cố gắng để hoàn thành đủ bài tập cũng như các bài kiểm tra. Lũ trẻ rất căng thẳng, chúng không có thời gian rảnh để đi chơi hay đi dạo. Chúng phải học quá nhiều.    Không ai biết khi nào thì cuộc chiến tranh từ một năm qua mới kết thúc nhưng bà và gia đình đã tính đến việc quay trở lại Ukraina ?   Niềm mong ước của chúng tôi là có thể quay trở về với gia đình, về Ukraina và xây dựng lại đất nước. Chồng tôi đã bắt đầu xây dựng lại ngôi nhà của chúng tôi ở Blystavytsya, (ở ngoại ô Kiev) đã bị phá huỷ bởi bom đạn. Ông ấy đang thu dọn đống đổ nát. Chúng tôi cũng đã lên ý tưởng, thiết kế lại nhà và phòng cho lũ trẻ. Bởi vì Ukraina xứng đáng được độc lập và chúng tôi đấu tranh, làm mọi thứ để có được tự do. Dĩ nhiên Ukraina cũng có những vấn đề như là tham nhũng hay những khó khăn về chính trị. Nhưng tôi biết rằng nếu Ukraina có thể thành công giải quyết tất cả các vấn đề này, chúng tôi có thể được độc lập, được gia nhập vào Liên Hiệp Châu Âu và trở trành công dân Liên Âu.    Hình ảnh về chiến tranh và những gì bà đã trải qua có còn hiện hữu trong tâm trí bà hay không. Bà có thường xuyên theo dõi tin tức về chiến tranh từ Pháp hay không ?   Ban đầu, tôi đã từ chối theo dõi thời sự về chiến tranh. Có quá nhiều tin tức và rất phức tạp, nhất là hai tuần đầu tiên khi đến Pháp. Tôi rất sợ và không thể theo dõi tin tức. Ngay cả âm thanh của trực thăng hay máy bay ở Paris cũng khiến tôi sợ. Chiến tranh lúc nào cũng trong tâm trí tôi. Bởi vì gia đình tôi vẫn ở đó, bạn bè của tôi và tất cả những người Ukraina. Tôi sợ và hy vọng là họ sẽ vẫn sống sót. Tôi biết rằng chúng tôi sẽ làm tất cả để đất nước chúng tôi tiến gần đến chiến thắng.